Stel, je bent depressief geweest. Dat was een vreselijke periode, maar gelukkig is het voorbij. Je kijkt (meestal) weer vol goede moed naar de toekomst, maar toch knaagt het, zal het niet weer eens terugkomen? Maar kun je eigenlijk iets doen om de kans dat het terugkomt zo klein mogelijk te maken? En wat dan? In deze blog vertelt Sara over haar ervaringen met het volgen van therapie op het moment dat ze géén depressieve klachten had, juist om een volgende depressie te voorkomen. Wat voor voordelen heeft dat? Haar therapeut, GZ-psycholoog dr. Arianne van Reedt Dortland, licht toe.

Sara (gefingeerde naam) heeft zojuist de preventieve cognitieve therapie afgerond. Zij volgde deze therapie in het kader van de UMCG depressiestudie. Uit eerdere onderzoeken is gebleken dat deze preventieve cognitieve therapie effectief is in het verminderen van de kans op terugval, zelfs over 10 jaar tijd.¹ Het UMCG onderzoekt nu hoe en voor wie die therapie werkt. Want juist die periode van herstel, kan het moment zijn om een behandeling tegen depressie met volle aandacht te volgen. Arianne (therapeut): “Wanneer ik mensen binnen de Depressiestudie behandel met therapie waarmee de kans op het opnieuw krijgen van een depressie verlaagd wordt, merk ik hoe ontzettend veel het oplevert om mensen te helpen reflecteren in een periode waarin ze juist niet in de put zitten.”

“Het levert ontzettend veel op om mensen te helpen reflecteren in een periode waarin ze juist niet in de put zitten.”

Behandeling voor het niet hebben van klachten? Hoe zit dat?

In tegenstelling tot mensen die cognitieve therapie volgen tijdens een depressie, volgen mensen preventieve cognitieve therapie wanneer zij juist zijn hersteld. Dit geeft een andere kijk op het volgen van therapie. Arianne geeft een vergelijking met een brandend huis: “Wanneer je depressief bent, is het alsof het huis in brand staat, maar als de brand weg is en de rust teruggekeerd, is er meer ruimte om goed naar binnen te kijken naar patronen die je kwetsbaar maken voor een depressie. En er is meer ruimte dan tijdens een depressie om te bouwen aan nieuwe fundamenten naast de oude die het huis steviger en brandveiliger maken.”

“Wanneer je depressief bent, is het alsof het huis in brand staat. Maar als de brand weg is en de rust teruggekeerd, is er ruimte om te bouwen aan nieuwe fundamenten die het huis steviger en brandveiliger maken.”

Sara heeft bij Arianne de therapie gevolgd en beaamt het beeld dat de therapie juist veel kan opleveren in een periode waarin je niet depressief bent. “Het is fijn om te oefenen zonder de verstorende omstandigheden van een depressie, wat normaal de aanleiding is om in therapie te gaan. Hierdoor kon de informatie beter worden opgenomen en doorliep ik het proces zonder heftige emotieruis en een ‘wattenhoofd’; dat deed sneller verhelderen en beter opnemen, was mijn bevinding. Zware zaken die besproken worden, of in gedachten worden getriggerd, nemen minder energie en kunnen makkelijker verwerkt worden. De kwartjes vallen sneller, ik formuleer beter en kan adequater met de inhoud van de therapie omgaan.”

“Het is fijn om te oefenen zonder de verstorende omstandigheden van een depressie.”

Wat is dat, preventieve cognitieve therapie?

Tijdens de acht sessies preventieve cognitieve therapie ga je onder andere aan de slag met zogenoemde leefregels: ideeën over jezelf en de omgeving die je op basis van ervaringen hebt gevormd. Deze leefregels kunnen zowel helpend als beperkend zijn. Beperkende leefregels kunnen negatieve gedachten oproepen en maken je kwetsbaar voor een terugval. Een voorbeeld van een beperkende leefregel: ik mag geen fouten maken, anders ben ik niet waardevol. Tijdens de therapie onderzoek je oude beperkende leefregels en formuleer je nieuwe helpende leefregels.

Een ander centraal punt van de therapie is wat je zelf kunt doen om een terugval in een nieuwe depressie te voorkomen. Hiervoor stel je samen met de therapeut een preventieplan op. In dit preventieplan komt te staan waaraan je de terugkeer van depressieve klachten kan herkennen en wat je kan doen om te voorkomen dat die depressie doorzet.

Een derde aspect van de therapie is het bijhouden van positieve gebeurtenissen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat mensen die vaker depressief zijn geweest, meer moeite hebben met het zich herinneren van positieve gebeurtenissen.² In de oefeningen die je meekrijgt vanuit de therapie schrijf je regelmatig positieve gebeurtenissen en de daarbij behorende gevoelens en gedachten op. Sara: “Constateren waar het fout gaat is altijd natuurlijker, makkelijker en eerder gedaan. Benadrukken waar het goed gaat en dat opschrijven doet me ook realiseren dat het op alle vlakken van mijn leven toepasbaar is: het hanteren van nieuwe leefregels.” Oefeningen zoals deze kunnen bijgehouden worden in een werkboek. Hierin staat onder andere informatie over de behandelsessies en achterliggende theorie. Sara heeft het werkboek bewaard en bladert het nog regelmatig door.

Sara is haar therapeut dankbaar voor de kans om de therapie te kunnen volgen. “Arianne hielp me goed door de stof heen en kon me iedere keer terugvoeren naar de grote lijn als ik door herinneringen of zijpaden werd afgeleid. Ze heeft oog voor de persoon die tegenover haar zit en bracht op het juiste moment weer orde in het gesprek. Ze bewaakte heel goed het proces met oog voor mijn behoefte aan vertellen.” Sara voelt zich gesterkt en beter toegerust als terugval dreigt en is zich ook bewuster van de situatie. Ze heeft een positieve basis voor het dagelijks leven om haar te helpen om de nieuwe (helpende) leefregels eigen te maken en aan te vullen.

Sara: “Ik voel me gesterkt en beter toegerust als terugval dreigt”

Ook interesse in preventieve cognitieve therapie?

Je kunt hier nog meer informatie vinden over preventieve cognitieve therapie. Voor de Depressiestudie worden nog steeds deelnemers gezocht.  Als je deelneemt aan de UMCG depressiestudie, krijg je de therapie kosteloos aangeboden. De therapie wordt door goed getrainde GZ-psychologen aangeboden in diverse plaatsen in Nederland, waaronder in: Amsterdam, Amersfoort, Arnhem, Deventer, Den Haag, Dronten, Gieten, Hoogeveen, Leeuwarden, Nijmegen, Groningen en Utrecht. Mocht je woonplaats hier niet tussen staan, neem gerust contact met ons op om te informeren naar de dichtstbijzijnde therapeut.

 Over de auteur van deze blogpost

Joyce van Meel is afgestudeerd als Toegepast Psycholoog en werkte tot begin 2018 als onderzoeksmedewerker bij het Universitair Medisch Centrum Groningen. In de Depressiestudie wordt onderzocht wat mensen die vaker depressief zijn geweest kwetsbaar maakt voor terugval en hoe en voor wie preventieve cognitieve therapie precies werkt.